Um hvað snýst umræðan um áhrif ESB-aðildar á sjávarútvegsstefnu Íslands?
Spyrjandi
Hrafn Arnarson
Svar
Umræðan um áhrif Evrópusambandsaðildar á sjávarútvegsstefnu Íslendinga snýst um sjö meginatriði: fullveldisrétt yfir ákvörðunum um veiðiheimildir, möguleg frávik Íslendinga frá sjávarútvegsstefnu ESB, fullt forræði yfir fiskimiðum Íslands, kvótahopp, ríkisstyrki, og ákvarðanatöku og stefnumótun á sviði sjávarútvegsmála innan ESB.Í þriðja lagi ber fullt forræði yfir fiskimiðunum oft á góma og er þá rætt um veiðiréttindi og aflahlutdeild, aðgang að fiskveiðilögsögunni, ákvörðun um hámarksafla, flökkustofna og erlendar fjárfestingar. Sumir segja aðild óhugsandi nema farið verði að öllum kröfum Íslendinga í þessum efnum, enda sé um grundvallarhagsmuni landsins að ræða. Aðrir trúa því að hægt sé að semja um þessa hluti í aðildarviðræðunum þannig að Íslendingar geti vel við unað, enda hafi fulltrúar ESB nú þegar staðfest að sambandið geri sér grein fyrir sérstöðu Íslendinga í málaflokknum og að ólíklegt sé að ESB myndi ganga gegn grundvallarhagsmunum einnar þjóðar. Eins og endranær getur tíminn einn leitt í ljós hvernig þetta endar. Í fjórða lagi er möguleikinn á svokölluðu kvótahoppi gagnrýndur í tengslum við fiskveiðistjórnunarkerfi ESB. Kvótahopp felst í því að útgerðarmenn eins aðildarríkis skrá skip sín í öðru aðildarríki í þeim tilgangi að öðlast hlutdeild í landskvóta þess ríkis, en landa svo aflanum í heimalandi sínu. Þannig má segja að tengslin á milli landskvóta og hagsmuna viðkomandi þjóðar séu rofin. Þeir sem telja kvótahopp ekki vera vandamál benda á að gerðar hafi verið ráðstafanir í þeim ríkjum sem hafa talið sig verða fyrir því. Aðildarríki geti til dæmis sett lög um efnahagsleg tengsl fiskiskipa, sem veiða úr kvótum aðildarríkisins, við landið sjálft. Í fimmta lagi snýst umræðan um ríkisstyrki. Íslenskur sjávarútvegur fær nær enga ríkisstyrki en útgerðir í ESB þiggja háa styrki frá sambandinu sjálfu og fá þar að auki mótframlög frá aðildarríkjunum. Sumir sjá þetta sem regingalla á kerfinu enda hafi enginn raunverulegur hagnaður verið af sjávarútvegi innan ESB í áratugi. Greinin treysti á styrki til rekstrar og sé fjarri því að vera arðbær. Aðrir sjá hins vegar möguleika fyrir íslensk sjávarpláss, sem gætu fengið styrki til uppbyggingar á atvinnustarfsemi í kringum sjávarútveg. Sjötta atriðið sem oft er nefnt er að hagsmunir stóru fiskveiðiþjóðanna í ESB séu ráðandi í allri ákvarðanatöku og stefnumótun. Aðrir vilja hins vegar meina að öll aðildarríki hafi rödd og að hlutfallsleg stærð íslensks sjávarútvegs, þar sem Ísland yrði með umsvifamestu fiskveiðiþjóðum ESB, yrði til þess að Íslendingar hefðu mikil áhrif á sjávarútvegsmál í sambandinu; slíkt sé jafnvel í samræmi við hefðir sambandsins þegar svo stendur á. Að lokum hefur brottkast afla oft verið nefnt sem stór galli á fiskveiðistjórnunarkerfi ESB en brottkast er bannað á Íslandi. Á hinn bóginn er sagt að þetta standi til bóta og allar líkur séu á að brottkast verði einnig bannað innan ESB á allra næstu árum. Þegar þetta er skrifað í júlílok 2011 er einmitt verið að ræða tillögur frá framkvæmdastjórn sambandsins um slíkt bann, samanber tengda svarið um endurskoðun á stefnu ESB. Þegar fjallað er um möguleg áhrif ESB-aðildar á íslenska sjávarútvegsstefnu er nauðsynlegt að hafa þessa þætti í huga ásamt því hversu umdeildir þeir eru. Ekki er víst fyrr en aðildarsamningur liggur á borðinu hver málalok verða. Þá er líka ljóst að verið er að gera verulegar breytingar á sjávarútvegsstefnu bæði hér á landi og í Evrópusambandinu og erfitt að segja til um hvaða áhrif stefna sem er í endurskoðun muni hafa á aðra stefnu sem er líka í endurskoðun. Sjá nánari umfjöllun í svörum við spurningunum Um hvað snýst endurskoðun á fiskveiðistefnu ESB? og Hver eru markmið Íslands á sviði sjávarútvegsmála í aðildarviðræðum við ESB? Heimildir og mynd:
- Forsætisráðuneytið: Tengsl Íslands og Evrópusambandsins - Skýrsla Evrópunefndar um samstarfið á vettvangi EES og Schengen og um álitaefni varðandi hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu.
- Framkvæmdastjórn ESB: Reform of the Common Fisheries Policy – Green Paper
- Hildur Ýr Viðarsdóttir: Uppfærsla á ritinu Fiskveiðireglur Íslands og Evrópusambandsins.
- Framkvæmdastjórn ESB: Comments by Iceland regarding the Green Paper on the Reform of the EU Common Fisheries Policy
- Landssamband íslenskra útvegsmanna: Afstaða LÍÚ til Evrópusambandsins og sameiginlegu sjávarútvegsstefnunnar
- Óttar Pálsson og Stefán Már Stefánsson: Fiskveiðireglur Íslands og Evrópusambandsins: Þróun, samanburður og staða Íslands
- Úlfar Hauksson, 2002. Gert út frá Brussel Reykjavík: Háskólaútgáfan
- Mynd sótt 29.7.2011 af heimasíðu Evrópuþingsins Upphafleg spurning var: Hvaða áhrif mun aðild að ESB (líklega) hafa á fiskveiðistjórnun Íslands? Henni var svarað í þremur hlutum, sjá tengd svör hér að ofan til hægri.
Um þessa spurningu
Dagsetning
Útgáfudagur29.7.2011
Efnisorð
sjávarútvegsstefna ESB Common Fisheries Policy sjávarútvegsstefna Íslands fullveldi fullveldisréttur veiðiheimildir kvótahopp valdaframsal hlutfallslegur stöðugleiki söguleg veiðireynsla makríll frávik undanþágur sérlausnir aflahlutdeild fi
Tilvísun
Jóna Sólveig Elínardóttir. „Um hvað snýst umræðan um áhrif ESB-aðildar á sjávarútvegsstefnu Íslands?“. Evrópuvefurinn 29.7.2011. http://evropuvefur.is/svar.php?id=60373. (Skoðað 6.12.2024).
Höfundur
Jóna Sólveig Elínardóttiralþjóðastjórnmálafræðingur
Prenta
Senda
Frekara lesefni á Evrópuvefnum:
- Hver eru markmið Íslands á sviði sjávarútvegsmála í aðildarviðræðum við ESB?
- Um hvað snýst endurskoðunin á sjávarútvegsstefnu ESB sem nú stendur yfir?
- Hver er munurinn á varanlegum undanþágum og sérlausnum í samningaviðræðum við ESB, í lagalegum skilningi?
- Hvernig hefur sjávarútvegsstefna ESB þróast í tímans rás?
- Yrðu einhverjar breytingar á íslenska kvótakerfinu við inngöngu í ESB?
- Hversu mikið af heimilaðri veiði á ári hverju fengju togarar ESB að veiða í íslenskri landhelgi gengi Ísland í Evrópusambandið?
- Er ríkisaðstoð til sjávarútvegs leyfileg innan ESB?
- Verður einokun fárra fyrirtækja á fiskimiðum ekki aflétt með inngöngu í ESB?
- Hver er stefna ESB í sjávarútvegsmálum?
- Hvaða áhrif mundi innganga Íslands í ESB hafa á frelsi í viðskiptum með íslenskar sjávarafurðir?
- Fengju erlendir togarar aðgang að veiðum innan íslenskrar efnahagslögsögu, óháð hugsanlegum útfærslum í aðildarsamningi Íslands og ESB, ef Ísland yrði aðili að ESB?
- Mundi ESB-aðild breyta því hvernig tekið yrði á því ef nýr fiskistofn gengi inn í íslenska fiskveiðilögsögu? Hefði verið betra eða verra í núverandi makríldeilu að vera aðili að ESB?