Hvernig eru útgjöld Evrópusambandsins fjármögnuð?
Spyrjandi
Ritstjórn
Svar
Útgjöld Evrópusambandsins eru að langmestu leyti fjármögnuð með beinum framlögum frá aðildarríkjunum. Framlögin taka mið af vergum þjóðartekjum ríkjanna, virðisaukaskattstofni, innheimtum tollum og sykurframleiðslu. Stærstu og best stæðu aðildarríkin borga þannig mest í sjóði sambandsins. Ríkin sem greiddu mest í sjóði ESB umfram móttekin framlög árið 2010 voru Þýskaland, Bretland, Frakkland og Ítalía og stærstu nettóþiggjendurnir voru Pólland, Spánn, Grikkland og Ungverjaland.- Innheimtir tollar og gjald á sykurframleiðslu. Tekjur sambandsins af þessum þáttum eru kallaðar hefðbundnar eigin tekjur en þær voru innleiddar sem tekjustofn árið 1970. Aðildarríkin greiða 75% af tollum og aðflutningsgjöldum til sambandsins en 25% af gjöldunum halda þau eftir til að standa undir kostnaði við innheimtuna. Sykurgjald felur í sér sérstaka álagningu á fyrirtæki sem framleiða sykur en gjaldið er notað til að fjármagna endurgreiðslur á útflutningi umframframleiðslu sykurs. Framkvæmdastjórn ESB ákveður árlega upphæð gjaldsins og byggir mat sitt á framleiðslumagni og neyslu sykurs innan ESB og meðaltali áðurnefndrar endurgreiðslu.
- Virðisaukaskattstofn. Almennt gildir að virðisaukaskattframlag aðildarríkjanna er 0,3% af virðisaukaskattstofni hvers ríkis, en stofninn getur þó að hámarki numið 50% af þjóðartekjum. Fjögur lönd hafa samið um lægra virðisaukaskattframlag á yfirstandandi fjárhagstímabili, þau eru Austurríki (0,225%), Þýskaland (0,15%), Holland (0,1%) og Svíþjóð (0,1%).
- Vergar þjóðartekjur. Mismuni á fjárveitingum sambandsins, samkvæmt fjárlögum, og mörkuðum tekjum er mætt með árlegu framlagi sem tekur mið af vergum þjóðartekjum aðildarríkjanna. Öll ríki greiða sama hlutfall af þjóðartekjum en hlutfallið sjálft er breytilegt frá ári til árs, eftir því hve miklu munar á fjárveitingum og mörkuðum tekjum. Stærstur hluti útgjalda Evrópusambandsins, um 75%, er fjármagnaður með þjóðartekjuframlaginu.
Tekjustofn | Hlutfall sem aðildarríki greiða | Hlutfall af tekjum ESB |
Innheimtir tollar og gjald á sykurframleiðslu | 75% af tollum | 13,26% |
Virðisaukaskattstofn | 0,3% | 10,9% |
Vergar þjóðartekjur | 0,7538% | 74,72% |
Samtals | 98,88% |
Smellið á töfluna til að stækka hana.
Þýskaland er stærsti nettógreiðandi sambandsins með rúma 9 milljarða evra í nettóframlag árið 2010. Bretland og Frakkland koma næst á eftir með rúma 5,5 milljarða evra í nettóframlag, því næst Ítalía með 4,5 milljarða evra, Holland með 1,8 milljarð evra og loks Belgía með 1,47 milljarða evra. Stærstu nettóþiggjendur úr sjóðum ESB árið 2010 voru Pólland með 8,4 milljarða evra, Spánn með rúma 4 milljarða evra, Grikkland með 3,6 milljarða evra, og Ungverjaland með 2,75 milljarða evra. Sé miðað við höfðatölu voru Belgía, Svíþjóð, Þýskaland, Danmörk og Holland stærstu nettógreiðendur sambandsins, og Eistland, Litháen, Grikkland, Lettland og Ungverjaland stærstu nettóþiggjendur. Óvíst er hvernig tekjuöflunarkerfi komandi fjárhagstímabils, fyrir árin 2014-2020, mun líta út. Í nýlegum drögum að ákvörðun um tekjuöflunarkerfi eru lagðir til tveir nýir tekjuflokkar, annars vegar skattur á fjármagnshreyfingar (sjá umfjöllun um Tobin-skatt) og hins vegar sérstakur ESB-virðisaukaskattur, sem ætlað er að koma í staðinn fyrir núverandi tekjur ESB af hlutdeild í virðisaukaskattstofni aðildarríkjanna og til lækkunar á hlut ESB í þjóðartekjum aðildarríkjanna. Hugmyndirnar eru þó mjög umdeildar meðal aðildarríkjanna en eins og fram kemur í svari við spurningunni Hvaða reglur gilda um fjárlagagerð ESB? krefst ákvörðun um tekjuöflunarkerfi sambandsins samþykkis fulltrúa allra aðildarríkja í ráðinu. Þetta svar var uppfært í júlí 2012. Heimildir og mynd:
- Lissabon-sáttmálinn, samsteypt útgáfa sáttmálans um Evrópusambandið.
- Heimasíða framkvæmdastjórnar ESB: Where does the money come from?
- Heimasíða framkvæmdastjórnar ESB: Financial framework 2007 - 2013.
- Meirihlutaálit utanríkismálanefndar Alþingis um aðildarumsókn að Evrópusambandinu
- Framkvæmdastjórn ESB: EU budget 2010 Financial Report, bls. 57.
- Hagstofa Evrópusambandsins: EU27 population 501 million at 1 January 2010.
- Fjárlög Evrópusambandsins árið 2011.
Um þessa spurningu
Dagsetning
Útgáfudagur 8.11.2011
Efnisorð
útgjöld ESB nettóframlag fjárhagsrammi 2007-2013 fjárlög innheimtir tollar gjald á sykurframleiðslu virðisaukaskattstofn vergar þjóðartekjur þjóðartekjuframlag tekjustofn byggðastefna landbúnaðarstefna tekjuöflunarkerfi
Tilvísun
Vilborg Ása Guðjónsdóttir. „Hvernig eru útgjöld Evrópusambandsins fjármögnuð?“. Evrópuvefurinn 8.11.2011. http://evropuvefur.is/svar.php?id=61024. (Skoðað 9.11.2024).
Höfundur
Vilborg Ása Guðjónsdóttiralþjóðastjórnmálafræðingur og verkefnastjóri á Evrópuvef