Spurning

Til hvers er frumefnið evrópín (Eu) notað og af hverju er heiti þess dregið af heimsálfunni Evrópu?

Spyrjandi

Friðrik Árni Halldórsson, f. 1995

Svar

Frumefnið evrópín nefnist europium á ensku. Það hefur sætistöluna 63 í lotukerfinu og efnatáknið Eu. Atómmassi þess er 151,964 g/mól. Frumefnið finnst í náttúrunni og er stöðugt en stöðug frumefni búa yfir minnst einni stöðugri samsætu (e. isotope). Fundur frumefnisins er eignaður franska efnafræðingnum Eugène-Anatole Demarçay (1852-1903). Demarçay grunaði að nýlega uppgötvað frumefni, samarín, væri mengað af óþekktu efni. Hann einangraði efnið árið 1901 og nefndi það evrópín eftir heimsálfunni Evrópu.

Við vitum ekki til þess að heiti evrópíns sé valið af einhverri tiltekinni ástæðu. Nokkur önnur frumefni draga nafn sitt af löndum og landsvæðum. Skandín (21Sc) er dregið af heitinu Skandinavía, gallín (31Ga) er nefnt eftir Galliu, sem var svæði í Vestur-Evrópu fyrr á tímum, german (32Ge) eftir Germaniu, það er Þýskaland, rúþen (44Ru) eftir latneska nafninu Ruthenia, það er Rússland, og fransín (87Fr) kennt við Frakkland. Ýmis fleiri frumefni eru kennd við borgir og þekkta vísindamenn.


Á evruseðlinum eru ýmsir öryggisþættir sem gera fölsurum erfitt um vik. Til dæmis má skoða seðlana undir útfjólubláu ljósi og hlutar seðlanna verða þá ýmist rauðir, bláir eða grænir. Rauði liturinn stafar af frumefninu evrópíni.

Evrópín finnst ekki eitt og sér í náttúrunni heldur ætíð með öðrum efnum. Í samanburði við önnur frumefni er evrópín lítið notað en notkun þess snýr nær eingöngu að svonefndri fosfórljómun (e. phosphorescence) sem efnið býr yfir. Efnið er til að mynda notað til að fá fram rauðan lit í sjónvörpum af gerðinni CRT (e. cathode ray tube) sem í daglegu tali kallast túbusjónvörp. Enn fremur er evrópín notað til að verjast fölsun á evruseðlum. Efni sem er sett í seðlana „örvast“ þegar lýst er á þá með útfjólubláu ljósi af ákveðinni bylgjulengd og jónir efnisins senda svo frá sér ljós af annarri bylgjulengd. Til dæmis er unnt að fá fram rauðan lit með notkun evrópíns með því að beina útfjólubláu ljósi með bylgjulengdinni 340 nm að efninu.

Heimildir:

Mynd:

Um þessa spurningu

Dagsetning

Útgáfudagur16.5.2013

Flokkun:

Evrópumál > ýmislegt

Tilvísun

ÍDÞ. „Til hvers er frumefnið evrópín (Eu) notað og af hverju er heiti þess dregið af heimsálfunni Evrópu?“. Evrópuvefurinn 16.5.2013. http://evropuvefur.is/svar.php?id=51361. (Skoðað 13.10.2024).

Höfundur

ÍDÞ

Við þetta svar er engin athugasemd Fela